رونمایی از شاهنامه عبدالرحیم خان خانان

پاسداشت زبان فارسی، گرامیداشت فردوسی

بیست‌و‌پنجم اردیبهشت، روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، یادآور نقش سترگ زبان در هویت ملی و فرهنگ ایرانی است. زبان فارسی، میراثی گران‌بها و پیونددهنده نسل‌هاست؛ و فردوسی، نگهبان بزرگ این میراث. امروز، بر آنیم تا با پاسداشت این گنجینه فرهنگی، راه فردوسی را در زنده نگه‌داشتن روح ایران ادامه دهیم.

شاهنامه‌ای که به دستور عبدالرحیم خان خانان در هند مغولی کتابت شده و هم‌اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، یکی از آثار برجسته هنر کتاب‌آرایی و مینیاتور در دوره مغول است. این نسخه از شاهنامه که به «شاهنامه بزرگ مغولی» یا «شاهنامه بزرگ ایلخانی» معروف است، در نیمه دوم قرن شانزدهم میلادی در کارگاه‌های سلطنتی هند مغولی تولید شده است.

عبدالرحیم خان خانان: وزیر و حامی هنر

عبدالرحیم خان خانان (۱۵۵۶–۱۶۲۷) یکی از شخصیت‌های برجسته در دربار امپراتور اکبر کبیر بود. او علاوه بر مسئولیت‌های دولتی، به عنوان حامی هنر و ادبیات شناخته می‌شد و در ترویج فرهنگ و هنر در هند مغولی نقش مهمی ایفا کرد. از جمله فعالیت‌های فرهنگی او می‌توان به ترجمه‌های متعدد از زبان‌های مختلف به فارسی و همچنین حمایت از هنرمندان و نویسندگان اشاره کرد.

ویژگی‌های نسخه شاهنامه

این نسخه از شاهنامه که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، شامل ۳۵ مینیاتور است که به طور مستقیم به صفحات خالی کتاب افزوده شده‌اند. برخی از این مینیاتورها به هنرمندان معروفی مانند قاسم و کمال نسبت داده شده‌اند. یکی از مینیاتورها که به هنرمند شمل نسبت داده شده، در سال ۱۰۲۵ هجری (۱۶۱۶/۱۷) تاریخ‌گذاری شده است که نشان‌دهنده حضور این نسخه در کارگاه عبدالرحیم خان خانان در آن زمان است.

سبک هنری و تأثیرات

مینیاتورهای این نسخه از شاهنامه، با استفاده از رنگ‌های زنده و طراحی‌های دقیق، داستان‌های حماسی شاهنامه را به تصویر می‌کشند. سبک هنری این مینیاتورها ترکیبی از سنت‌های هنری ایرانی و ویژگی‌های خاص هنر مغولی است که در آن زمان در هند رواج داشت. این آثار نه تنها از نظر هنری ارزشمند هستند، بلکه نمایانگر تعامل فرهنگی میان ایران و هند در دوره مغول نیز می‌باشند.

وضعیت کنونی و نگهداری

نسخه شاهنامه که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، پس از گذراندن دوران‌های مختلف تاریخی و انتقال از مکان‌های مختلف، در نهایت به این موزه منتقل شده است. این نسخه به شماره ثبت Add. 5600 در موزه بریتانیا موجود است و به عنوان یکی از آثار مهم هنری و فرهنگی در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

شاهنامه‌ای که به دستور عبدالرحیم خان خانان در هند مغولی کتابت شده، نه تنها از نظر هنری و ادبی ارزشمند است، بلکه نمایانگر تعاملات فرهنگی و هنری میان ایران و هند در دوره مغول می‌باشد. نگهداری این نسخه در موزه بریتانیا فرصتی است برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ این دوره و ارزش‌های هنری آن.